Wie delen er precies allemaal mee in de rechten in muziek, en wat is dat eigenlijk een muziekrecht? In dit artikel leggen we uit welke verschillende rechten er bestaan in een muzieknummer en welke partijen aanspraak kunnen maken op die rechten.
Muziekrecht, wie is er betrokken bij het maken/opnemen van een nummer?
De componist en de tekstschrijver
Een persoon die een muziekstuk bedenkt, creëert en (meestal) opschrijft of op een andere manier vastlegt, wordt een componist genoemd. De persoon die alleen de woorden van een nummer schrijft, wordt een tekstschrijver genoemd. Een goed voorbeeld van hoe deze twee entiteiten kunnen samenkomen is de samenwerking van Elton John en Bernie Taupin. Bernie Taupin schreef de meeste songteksten van Elton John. Elton John componeerde vervolgens de muziek voor de songtekst.
Vanzelfsprekend is het ook mogelijk dat de componist en de tekstschrijver een en dezelfde persoon zijn. In dat geval ben je een songwriter.
De (uitvoerende) artiest
Laten we nog even teruggrijpen naar het Elton John voorbeeld. De songtekst van het nummer Candle in the Wind is geschreven door Bernie Taupin. De muziek is gecomponeerd door Elton John. Maar de zanger die je hoort is ook Elton John. Dat betekent dat Elton John naast componist ook, zoals dat heet, uitvoerend artiest is. Een uitvoerend artiest is aldus elke persoon die een muziekstuk ten gehore brengt. Een ander voorbeeld van een uitvoerend artiest naast de zanger(es) is de musicus/muzikant.
De producent (van fonogrammen)
De persoon die de organisatie van de eerste opnamen op zich neemt en die daarvoor de financiële verantwoordelijkheid draagt wordt de fonogrammenproducent genoemd. Van oudsher is doorgaans de platenmaatschappij de producent aangezien zij degene is die het financiële risico (denk aan studioruimte, materiaal, technici) draagt van de producties en dus aanspraak kan maken op de vergoeding voor het gebruik van de fonogram. Een fonogram is de eerste opname van klanken zoals muziek, een lied en stemmen.
De muziekuitgever
De muziekuitgever, de zogenaamde publisher, zorgt voor exploitatie van de muziek. Een muziekuitgever sluit namelijk uitgavecontracten met componisten en tekstschrijvers om zo in hun auteursrechten te kunnen handelen.
Buma/Stemra
Buma is een vereniging die licenties verstrekt en vergoedingen incasseert voor ‘het openbaar maken van muziek’. Denk hierbij aan het draaien van muziek op radio, tv of in openbare gelegenheden zoals cafés of poppodia. Stemra is een stichting met de focus op het zogeheten mechanische recht, ofwel vastlegging ne vermenigvuldiging van muziekwerken. Zo betalen muziekgebruikers een vergoeding voor de vastlegging van muziekwerken op geluidsdragers (cd’s, dvd’s), die uiteindelijk ten goede komt aan componisten, tekstschrijvers en muziekuitgevers.
Wie heeft welk recht op een nummer?
Op muziek rusten verschillende rechten zoals auteursrechten en naburige rechten. De mensen en organisaties die deze rechten hebben, kunnen bepalen wie de muziek mag gebruiken, waarvoor, en onder welke voorwaarden. Eigenlijk zou je daarom kunnen zeggen dat rechtenverdeling lijkt op een taartverdeling, want alle betrokkenen krijgen een stukje muziekrecht. Hoe meer mensen en organisaties betrokken zijn, hoe meer rechten moeten worden verdeeld. Als je wil weten of jij rechten hebt op een specifiek muziek nummer kan je contact opnemen met onze advocaat muziekrecht.
Maar hoe ontstaat eigenlijk zo’n auteursrecht of naburig recht? Auteursrecht en naburig recht ontstaan zodra je werk maakt met een oorspronkelijk karakter en het jouw persoonlijke stempel draagt. Uniek dus.
Rusten dan op elk muziekstuk auteursrechten? Je kan ervan uitgaan dat op de meeste hedendaagse muziek auteursrechten rusten. Voor oudere muziek ligt het eraan wanneer de langstlevende maker is overleden. Na afloop van 70 jaar na het overlijden van de langstlevende maker van een bepaald werk komt het muziekstuk in het publiek domein. Dat betekent dat er geen auteursrechtlicentie meer behoeft te worden aangevraagd, noch een auteursrechtenvergoeding dient te worden betaald aan de artiest of de nabestaanden.
De componist en tekstschrijver
In Nederland werkt het als volgt. De auteursrechten op de geschreven tekst of muziek liggen in eerste instantie bij de componist(en) en tekstschrijver(s). Dat betekent dat wanneer de auteursrechten bij de componist en de tekstschrijver (in het auteursrecht de “maker”) liggen alleen zij mogen bepalen wat er met het nummer (in het auteursrecht “werk”) gebeurt. Auteursrecht geeft de maker namelijk het alleenrecht om zijn werken te verveelvoudigen en te openbaren. Dit betekent ook dat de maker een verbodsrecht heeft en openbaarmaking of verveelvoudiging van zijn werk kan verbieden. Door dat verbodsrecht wordt de maker in staat gesteld zijn creaties te exploiteren. Met exploiteren wordt bedoeld dat de maker aan zijn werk kan verdienen. Dat kan bijvoorbeeld door het sluiten van muziekcontracten, zoals een publishing contract (publishing deal), een distributieovereenkomst of een 360-graden/180-graden deal. Dit laatste wordt het exploitatierecht genoemd.
De (uitvoerende) artiest
Naast de auteursrechten op het onderliggende werk bestaan er rechten op de opname zelf, de master. Dit zijn de naburige rechten. Volgens de wet naburige rechten hebben de makers van muziek recht op een redelijke vergoeding wanneer hun muziek in het openbaar gedraaid wordt. Daarnaast moet de uitvoerende artiest toestemming geven voor het reproduceren, verkopen, verhuren en openbaar maken van opnamen en uitvoeringen. Masterrechten vallen ook onder deze wet: dit gaat over de muziekrechten van de specifieke opname van de muziek. Dit mastereigendom is ook belangrijk bij syncs: als je muziek bijvoorbeeld in een reclame, film of tv-serie gebruikt wordt.
De muziekuitgever
De muziekuitgever sluit dus uitgavecontracten, ook wel publishing-overeenkomsten genoemd, met componisten en tekstschrijvers. Daarmee kan hij als het ware handelen in de auteursrechten die op de composities en teksten van de contractanten rusten. Daarnaast promoot de muziekuitgever de muziek van zijn contractanten. Kortgezegd creëert de muziekuitgever hiermee dus voor zichzelf het recht de composities en teksten te exploiteren en administreren.
Een muziekuitgever wordt vaak verward met een platenmaatschappij. Ze handelen beiden in muziekrechten, maar waar een muziekuitgever handelt in auteursrechten, handelt een platenmaatschappij in naburige rechten die op de opname van een liedje zitten. De platenmaatschappij sluit namelijk platencontracten met artiesten en bands, oftewel de uitvoerende artiesten. Daarnaast promoot de platenmaatschappij de artiesten en hun opnames (recordings).
De fonogrammenproducent
Ook de fonogrammenproducent heeft naburige rechten. In concreto betekent dit dat de toestemming van de uitvoerende artiest en/of de fonogrammenproducent nodig is voor het reproduceren, verkopen, verhuren en openbaar maken van opnamen en uitvoeringen. Daarnaast maakt de fonogrammenproducent aanspraak op een redelijke vergoeding wanneer de muziek in het openbaar wordt gedraaid. De fonogrammenproducent, of in sommige gevallen de platenmaatschappij, sluit hiertoe platencontracten af.
Buma/Stemra
Het exploitatierecht wordt vaak overgedragen aan een auteursrechtorganisatie (collectieve beheerorganisatie) zoals Buma/Stemra. Buma/Stemra regelt vervolgens de vergoeding voor het gebruik van de muziek. Zij verstrekt licenties aan muziekgebruikers (radio- en tv-stations, winkels, streamingdiensten etc) waarmee deze muziekgebruikers het recht krijgen om muziek in te zetten voor professioneel gebruik. Deze muziekgebruikers betalen vervolgens een vergoeding hiervoor aan Buma/Stemra die op haar beurt die vergoedingen weer uitkeert aan haar leden.
Vragen over muziekrecht of muziekcontracten? Met onze uitgebreide en jarenlange ervaring staat onze advocaat muziekrecht u graag bij. We staan onder meer artiesten, platenlabels en publishers bij.
Neem contact met ons op
"Als advocaat kan ik complexe situaties helder analyseren en daarop zorgvuldig actie ondernemen."
"*" geeft vereiste velden aan
